Een van de highlights van editie 2025 is Koopvaardij.
Wat weten we over koopvaardij?
Vervoer over zee vindt al meer dan 5000 jaar plaats. In algemene zin omvat de koopvaardij alle handel met behulp van schepen, de koopvaardijvloot. Tussen ongeveer 160 landen varen zo’n 47.000 zeegaande vrachtschepen, goed voor ongeveer een derde van de omzet in de maritieme industrie.
Als echte handelsnatie had Nederland de op vier na grootste koopvaardijvloot ter wereld. Die vloot – een verzameling van vrachtschepen, tankschepen, kustvaarders, sleepboten en passagiersschepen – werd al snel onmisbaar voor de geallieerde oorlogsdoeleinden.
Nauwelijks getraind en bewapend deed de koopvaardij jarenlang en onder de meest gevaarlijke omstandigheden zijn werk. Of beter: de plicht die het koopvaardijpersoneel in landsbelang was opgelegd. Met groot gevaar voor eigen leven, want de vijand deed er alles aan om de schepen te laten zinken. Al vanaf 9 september 1939, de dag dat het vrachtschip Mark ten noorden van de Waddeneilanden op een Duitse mijn liep, was oorlog de dagelijkse en harde realiteit. Pas op 2 maart 1946 – négen maanden na onze bevrijding – werd de vaarplicht opgeheven en mocht het koopvaardij¬personeel eíndelijk weer naar huis.
In eerste instantie werd de koopvaardij ingezet bij geallieerde transporten. Ze vervoerden wapens, voorraden en manschappen en evacueerden gewonde soldaten. Dit bleek bijzonder risicovol. Later werden ze ook bij levensgevaar¬lijke militaire invasies betrokken.
Ruim 20.000 Nederlandse koopvaardijlieden werden door de vaarplicht formeel gedwongen om te varen. Meer dan 2.700 van hen verloren tijdens de oorlogsjaren hun leven. Van de circa 1.200 Nederlandse koopvaardijschepen die voor de geallieerde oorlogsvoering werden ingezet, gingen meer dan 500 schepen (ruim 40%) verloren.
In 1957 onthulde H.K.H. prinses Margriet het monument voor oorlogsslachtoffers van de Koopvaardij, genaamd De Boeg. De veelzeggende spreuk op het monument luidt: “Zij hielden koers”.
Na veel ijver werd Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 pas in 2007 volwaardig lid van het Veteranen Platform. Daarmee kreeg het vaarplichtig koopvaardijpersoneel uit de Tweede Wereldoorlog dezelfde veteranenstatus als alle onderdelen van de krijgsmacht.
Beeld: Anefo, CC0, via Wikimedia Commons