De geschiedenis van de Taptoe

De oorsprong

Het taptoe-signaal is een trompetsignaal dat oorspronkelijk werd gespeeld als afsluiting van de dag. Tegenwoordig wordt het signaal taptoe in Nederland vooral gebruikt bij militaire herdenkingen en begrafenissen. Zo wordt het op 4 mei voorafgaand aan de twee minuten stilte tijdens de Nationale Dodenherdenking gespeeld.

De aanduiding taptoe is gebaseerd op het commando ‘Tap toe!’ dat vroeger in kazernes werd gebruikt om het einde van de dag aan te kondigen. Het signaal zou in de tijd van prins Maurits zijn ontstaan, aan het begin van de 17e eeuw.De Britse Last Post is verwant aan het Nederlandse signaal Taptoe. De Last Post is in de 17e eeuw  ontstaan uit de taptoe, toen Britse soldaten in de Nederlanden gelegerd waren. In de Verenigde Staten wordt een vergelijkbaar signaal gebruikt, de Taps.Deze drie stukken bestaan geheel uit natuurtonen waardoor ze gespeeld kunnen worden zonder het gebruik van ventielen.

Tegenwoordig is het taptoe-signaal een trompet-signaal waarmee een taptoe-show wordt afgesloten, en daarmee een onderdeel van de finale van de show. Tijdens de Nationale Dodenherdenking in Nederland op 4 mei wordt om 20:00 uur met het taptoe-signaal het sein gegeven voor de twee minuten stilte.

Delft

De bekendste militaire Nederlandse taptoe is de Nationale Taptoe die 21 jaar lang in Delft is gehouden en daarna 29 jaar in Breda. Deze taptoe werd in 2005 verplaatst naar de Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch en sinds 2006 in het Ahoy complex in Rotterdam georganiseerd. Defensie hoopte op die manier meer bezoekers te trekken. Samen met de Edinburgh Military Tattoo en de Canadese Nova Scotia International Tattoo behoort de Nationale Taptoe tot de top van de wereld.

In 1952 nam de Koninklijke Militaire Kapel (KMK) – samen met het Tamboerkorps van de Grenadiers – deel aan de befaamde Taptoe in Schotland, The Edinburgh Military Tattoo.

De Kapel stond toen onder leiding van de bekende dirigent Rocus van Yperen. Eenmaal terug in Nederland werd uitbundig over die eerste “taptoe-ervaring” verteld.

“Dat kunnen wij ook”

En zo ontstond de gedachte: “dat kunnen wij ook”. We hadden in Nederland zoveel militaire beroepsorkesten, fanfare- en tamboerkorpsen in huis, en van een goede muzikale kwaliteit, dat wij vrij simpel in staat moesten zijn onze eigen “Nationale Taptoe” te organiseren, ook zonder buitenlandse deelname.

Nadat de Minister van Defensie in 1953 een feest op de Koninklijke Militaire Academie in Breda had bijgewoond waar onder andere ook de Koninklijke Militaire Kapel optrad, was hij overtuigd van het nut van een dergelijke “Nationale Taptoe”. Met ondersteuning van lichteffecten (een paar foefjes die men in Edinburgh geleerd had) schiep men op de KMA een taptoe-achtige sfeer. De Minister was danig onder de indruk. En toen de KMK nog in datzelfde jaar op de Markt in Delft een soortgelijk concert verzorgde, was de basis gelegd voor wat zou worden “De Nationale Taptoe”.

1954: Taptoe Delft

In 1954 ging de Nationale Taptoe officieel van start in Delft als “Taptoe Delft”. Het evenement werd georganiseerd door een Comité bestaande uit vertegenwoordigers van Defensie, de Gemeente Delft en de Stichting Delfesta onder auspiciën van de Inspectie Militaire Muziek van het Ministerie van Defensie. De Taptoe werd gehouden op de Markt, in een historische omgeving, tegen de achtergrond van de Nieuwe Kerk.

Aanvankelijk had de Taptoe een zuiver militair karakter en was zij sterk nationaal gericht. Het doel was om jaarlijks éénmaal de totale militaire muziek en de diverse krijgsmachtdelen van de Nederlandse Defensie aan het brede publiek te presenteren. In die beginfase werd dan ook uitsluitend deelgenomen door de Nederlandse militaire beroepsorkesten en een aantal toen nog bestaande militaire tamboer- en fanfarekorpsen, veelal bestaande uit dienstplichtige militairen. Voorts vormde regelmatig een militaire exercitie, zoals bijv. het spookpeloton, onderdeel van het programma. Deze “Taptoe Delft” heeft bestaan tot en met 1974. In verband met de verplaatsing van Delft naar Breda, vond er in 1975 geen Nationale Taptoe plaats.

1976: Taptoe Breda

In 1976 werd de Nationale Taptoe voortgezet in Breda, een stad met een rijke militaire traditie. Aanvankelijk werd het evenement gehouden op het terrein van de Koninklijke Militaire Academie, vervolgens op de Chassé-kazerne en later op het terrein van de Trip van Zoudtlandtkazerne. De verhuizing naar Breda ging tevens gepaard met een wijziging in de organisatiestructuur van de Taptoe. Zo werd onder meer besloten dat de Nationale Taptoe niet langer een uitsluitend militaire aangelegenheid zou zijn. De organisatie werd formeel in handen gegeven van de speciaal daarvoor opgerichte “Stichting Nationale Taptoe”. De sterke band met Defensie bleef echter bestaan. Het bestuur van de Stichting bestond deels uit burgers, deels uit militairen. Namens Defensie maakte de Inspecteur Militaire Muziek Krijgsmacht deel uit van het bestuur en de muzikale leiding van de Taptoe berustte tevens bij hem.

De organisatie van de Taptoe geschiedt sindsdien op basis van een samenwerkingsovereenkomst tussen de Stichting Nationale Taptoe en de Staat der Nederlanden (Ministerie van Defensie). Deze in 1976 doorgevoerde “privatisering” hield echter niet in dat de Nationale Taptoe haar militaire karakter verloren heeft. Weliswaar werd het sindsdien mogelijk dat ook burgerorkesten aan het programma deelnemen, maar de Nationale Taptoe behield haar oorspronkelijke doelstelling: presentatie van de Krijgsmachtdelen en Nederlandse militaire muziek aan het brede publiek en aandacht voor inzet van de krijgsmacht in het verleden met name ook voor de veteranen, en voorts aandacht voor de moderne vredestaken in diverse gebieden, waaraan de Nederlandse krijgsmacht een bijdrage levert.

Van Breda naar Den Bosch naar Rotterdam

Gedurende de periode in Breda werden enkele belangrijke jubilea gevierd. Zo werd de Nationale Taptoe in het jaar 2000 voor de 25^e keer in Breda gehouden.

In 2002 stond de Taptoe voor een belangrijk deel in het teken van het 750-jarig bestaan van de stad Breda. En in 2004 werd een belangrijke mijlpaal bereikt: de 50e Nationale Taptoe. Bij die gelegenheid werd de Taptoe vereerd met een bezoek van H.M. de Koningin. Het zou tevens de laatste Nationale Taptoe in Breda worden, want door vermindering van de mogelijkheden tot materiële steunverlening en het inkrimpen van faciliteiten door Defensie, zag de Taptoe zich genoodzaakt tot het uitkijken naar een andere locatie, buiten Defensieterrein.

Die nieuwe locatie werd gevonden in De Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch. Het was de eerste “indoor-taptoe”. Tevens werd de periode en het aantal voorstellingen bekort tot 5 dagen en 7 voorstellingen. Sinds 2006 wordt de Nationale Taptoe gehouden in Ahoy Rotterdam met een Streetparade door het centrum van de stad Rotterdam. De streetparade is in 2017 vervangen door een aantal korte concerten op verschillende plaatsten in het centrum van Rotterdam.

The Dutch Military Tattoo

In verband met de toenemende internationale samenwerking is de Nationale Taptoe zich tevens gaan presenteren onder de namen “The Netherlands Military Tattoo” respectievelijk “The Dutch Military Tattoo.” Er werd een scheiding aangebracht tussen bestuur en werkapparaat. Er werden nieuwe bestuursleden benoemd, het oude bestuur ging functioneren als management- team, waarvan ook de Inpecteur Militaire Muziek Krijgsmacht (IMMK) als vertegenwoordiger van Defensie deel uitmaakt.Daarmee kwam tevens een eind aan een lange traditie, sinds 1954, waarin de Nationale Taptoe steeds een evenement in de open lucht is geweest. Gedurende die lange reeks jaren werd de Taptoe steeds 9 dagen lang gehouden met in totaal 10 voorstellingen.

Sinds 2011 bestaat de functie van IMMK niet meer. De militaire muziek valt nu onder verantwoordelijkheid van de Commandant Militaire Muziek Krijgsmacht (CMMK). Deze fungeert eveneens als vertegenwoordiger van Defensie in de organisatie van de Nationale Taptoe. Aan het bureau van de CMMK is tevens een stafdirigent verbonden die verantwoordelijk is voor de muzikale en artistieke leiding van de Nationale Taptoe en die ook de finale dirigeert.